FINDIKLI
Fındıklı Rize il merkezine 54 km uzaklıkta olup, güneyinde Yusufeli, doğusunda Arhavi, batısında Ardeşen ve kuzeyinde Karadeniz bulunur. 2021 verilerine göre toplamda 16.487 nüfusa sahiptir. 409 km2 toplam alana sahip olan ilçe, Rize’nin en doğusundaki Artvin iline bağlı Arhavi ilçesi ile sınırdaştır. Eski adı Viçe’dir. Bu da kelimenin antik Kolkh dillerinden kalma yerli bir yer adı olarak bilinmektedir.
Tarihçe
Fındıklı’nın mitolojik tarihi hakkındaki bilgiler oldukça sınırlıdır. Gürcü arkeologlara göre ise Doğu Karadeniz’in ilk yerlilerin iskan tarihleri M.Ö.1600’lere kadar inmektedir. Aynı zamanda Yunan mitolojisinde Doğu Karadeniz halkları ile ilgili birçok efsane ve anlatım mevcuttur. Genel olarak, M.Ö. 3000’den M.Ö. 298’de kurulan Pontus Krallığına kadar, Doğu ve Orta Karadeniz’de kökenleri olasılıkla aynı olan ama değişik isimlerle anılan kavimler yaşamış olduklarını bilinmektedir. Fındıklı bölgesinin mitolojik dönemini ifade edebilecek en doğru terim “Kolkh” ismidir. Bu isim, Bizans donemi ile birlikte yerini “Laz” ismine bırakacaktır.
M.Ö. 298’de Büyük İskender’in hâkimiyetimden hemen sonra Pontus Krallığı kurulmuştur. Bu donemde Viçe kasabası, basta Atina olmak üzere Ğere, Arhavi ve Hopa gibi başlıca sahil yerleşimleriyle beraber küçük bir bölge olarak bilinmektedir. Pontus Krallığı, M.Ö. 64’de Roma İmparatorluğu tarafından yıkılınca, bölge Kolkh topraklarına kalmıştır. M.S. 395’de Bizans’ın Doğu Karadeniz’deki sınırının Kemer-Melyat dolaylarında olduğu bilinmektedir. Melyat’tan doğuya doğru ise Lazika Krallığı’nın egemenliğinden bahsedilmektedir.
1204 yılında Trabzon Rum İmparatorluğu’nu kurulması ve sınırlarının Çoruh nehri olarak ifade edilmesinden Fındıklı bölgesinin de Trabzon Rum İmparatorluğu içinde olduğunu göstermektedir. 1461’de tüm yöre ile birlikte Fındıklı da Osmanlı topraklarına katılmıştır. Viçe bölgesinin de dahil olduğu Laz kazasının merkezi şimdiki Arhavi ilçesidir. 1486 yılında Laz kazasındaki tapu kayıtlarda Viçe, Sümle, Pazine ve Mzuğu yer almaktadır. 1835 yılında Osmanlı Devleti’nin yaptırdığı nüfus sayımına ait belgelerde, Fındıklı köylerine ait nüfus bilgilerine, sülale adlarıyla birlikte detaylı bilgilere ulaşmak söz konusu olmuştur. Bu kayıtlara göre Viçe’nin tekrar nahiye statüsünde Arhavi kazasına bağlandığı görünmektedir.
Yakın Tarih
Viçe nahiye olarak 1886 yılında kuruldu. Akabinden rüştiye mektebi Pazar ve Arhavi’den sonra 1887 yılında Fındıklı’da da açıldı. 1876-1877 Osmanlı-Rus savaşından sonra imzalanan Berlin anlaşması ile 3 Mart 1878’den sonra Lazistan sancağı merkezi olan Batum Rusya’ya bırakılmıştır. 1867 yılında belediye teşkilatı kurulan Rize Lazistan sancağın yeni merkezi olmuş ve Viçe Rize’ye bağlanmıştır. 1905 yılında ülke genelinde ilk defa kadınların da sayıldığı nüfus sayımı kayıtlarda Viçe şehri “nahiye” statüsünde Hopa kazasına bağlı gösterilmektedir.
Fındıklı ilçesi de 15 Şubat 1916 tarihinde Rusya egemenliğine geçti. Rusya’da gerçekleşen Bolşevik Devrimi sonrası I. Dünya Savaşı’ndan çekilmesi ile birlikte 11 Mart 1918 günü Fındıklı bağımsızlığına kavuşmuştur. 1933 yılında Artvin ve Rize illeri birleştirilerek Çoruh ili oluşturuldu. Yaklaşık üç yıl sonra 1936’da Artvin ili tekrar ayrıldı ve bu idari bölüşümde Hopa’ya bağlı bir nahiye olan Viçe (Fındıklı) Artvin’e bırakıldı. 1948’de ise nahiye statüsünden ilçe statüsüne dönüşerek Fındıklı, Rize iline bağlanmış oldu.
18 Haziran 1947 (Çarşamba) tarih ve 6635 sayılı Resmi Gazete 5071 karar numarası ile Çoruh iline bağlı Fındıklı (Viçe) ilçesi olmuştur.
20 Aralık 1947 tarihinde yayınlanan Resmi Gazetede Fındıklı (Ğavra) İlçe Merkezi olarak tanımlanmış olup Köyler ise;
- Peynirciler (Abu Hemşin)
- Aksu (Abu Süfla)
- Çağlayan (Abu Ulya)
- Meyvalı (Çanpet)
- Çınarlı (Çurçava)
- Derbent
- Sümer (Sumle)
- Kıyıcık (Moshora)
- Hara
- Paçova (Paçva)
- Arılı (Piǯxala Süfla)
- Gürsu (Piǯxala Ulya)
- Tatlısu (Gesia)
- Yaylacılar
- Yeniköy (Gurupit)
- Sulak (Zuğu Süfla)
- Ihlamurlu (Zuğu Ulya)
Olarak belirlenmiştir.
